In de Nederlandse lokale politiek zijn nog altijd weinig vrouwelijke wethouders te vinden. Een meer gelijkwaardige samenstelling onder wethouders vormt een belangrijke bouwsteen naar een meer inclusieve politiek. Momenteel is er aanzienlijke ruimte voor verbetering: het percentage vrouwelijke wethouders ligt op 29 procent. De grens van 30 procent is nog nooit bereikt (De Collegetafel, 2023). We zien vergelijkbare percentages vrouwen onder raadsleden (35 procent) en burgemeesters (31 procent) (Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, 2022, p. 55). In april 2024 staat Nederland slechts 30e op een wereldwijde ranking van aantallen vrouwen in de Eerste en Tweede Kamer (Inter-Parliamentary Union, 2024). Zulke rankings leggen een tekort aan vrouwen in politieke functies bloot op alle niveaus. Hoewel er veel vooruitgang is geboekt de afgelopen decennia, zijn vrouwen nog altijd ondervertegenwoordigd in de Nederlandse lokale politiek.
In dit rapport kijken we specifiek naar de instroom van vrouwelijke wethouders. Om de instroom van vrouwen naar het wethoudersambt in de toekomst te bevorderen, is het belangrijk om te begrijpen welke factoren hier aan bijdragen. We bekijken het vanuit het perspectief van zittende vrouwelijke wethouders en betrokkenen die het proces vorm hebben gegeven. Om het proces te begrijpen hoe iemand wethouder wordt, moeten we ons eerst afvragen: hoe wordt iemand politiek actief? Hoe vindt iemand aansluiting bij een politieke partij? En hoe wordt iemand uiteindelijk wethouder? Daarbij hebben wij in dit onderzoek gekeken naar gender: welke rol speelt dat in het proces?
Dit rapport geeft antwoord op deze vragen door de route naar het wethouderschap voor vrouwen in kaart te brengen. We hebben dit onderzocht door middel van een enquête en focusgroepen. Voor dit onderzoek spraken we met vrouwelijke wethouders zelf, alsook met vertegenwoordigers van politieke partijen en (in)formateurs. Om de intersectionele instroom van vrouwelijke wethouders in de toekomst te bevorderen, willen we eerst beter begrijpen wat de belangrijkste barrières en kansen zijn voor vrouwen naar het wethoudersambt. Aan het einde van dit rapport hebben we uit het onderzoek voortvloeiende aanbevelingen en interventies opgenomen. Met de aanbevelingen en interventies willen we bijdragen aan een meer representatieve instroom en behoud van vrouwen in de politiek, in het bijzonder wethouders.
Dit rapport is de weerslag van het verkennende onderzoek naar het proces dat leidt tot vrouwelijke wethouders, uitgevoerd door Meer Vrouwen in de Politiek (Marie-Anne van Reijen), de Wethoudersvereniging (Vandana Jankipersadsing) en onderzoeker Zahra Runderkamp. Het is mogelijk gemaakt door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties binnen het project ‘Bevorderen intersectionele instroom wethouders’. De verzamelde materialen geven een bijzonder inkijkje in de ‘black box’ van onderhandelingen en het proces tot wethouder. Dit rapport is als volgt opgebouwd: eerst volgt een korte reflectie op de (wetenschappelijke) kennis die we op dit onderwerp hebben. Vervolgens worden de methoden van het onderzoek verantwoord en lichten we de uitkomsten toe. Als laatste volgen een conclusie, aanbevelingen en interventies.
Lees hieronder het gehele rapport:
Veel dank aan Vandana Jankipersadsing van de Wethoudersvereniging en onderzoeker Zahra Runderkamp voor de totstandkoming van dit onderzoek en het rapport! We willen alle deelnemers aan het onderzoek bedanken voor hun tijd en bereidheid om hun kennis te delen.
Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De verantwoordelijkheid voor de inhoud van het onderzoek berust bij de auteurs. De inhoud vormt niet per definitie een weergave van het standpunt van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. We danken Paul Winters, Vildan Lodders, Susan van Renssen, en Hella van de Velde van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Wij hebben voor de kaft portretten gebruikt van fotografen Gijs Proost, Merel van Dooren, Robert Westera.